Θα έχετε παρατηρήσει πως όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο αλλάζει αφενός ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά του, και αφετέρου η σχέση σας μαζί του. Το παιδί κατά την διάρκεια της εφηβείας μετασχηματίζεται, περνά στο επόμενο αναπτυξιακό στάδιο της ζωής του, ετοιμάζεται για την ενήλικη ζωή που όμως αργεί ακόμα να έρθει. Είναι βοηθητικό να προσεγγίζουμε αυτό το στάδιο ζωής με περιέργεια και ειλικρινές ενδιαφέρον για τις αλλαγές αυτές που έχουν έρθει στη ζωή του εφήβου. Συμβαίνουν σε επίπεδο βιολογικό, γνωστικό, ψυχολογικό, πνευματικό και κοινωνικό και όπως προκύπτει έρχονται να τροποποιήσουν μια για πάντα την προηγούμενη σχέση που είχε αναπτυχθεί.
Οι γονείς δεν θα έχουν ποτέ ξανά το αξιολάτρευτο μικρό παιδάκι τους με τον τρόπο που το είχαν στο παρελθόν. Ο έφηβος από την πλευρά του, θα σας αμφισβητήσει και θα εναντιωθεί ακριβώς για να δει τα όρια του και να αναπτύξει την δική του ατομική ταυτότητα. Οφείλουν οι γονείς να λαμβάνουν κάθε αντίδραση του έφηβου ως επιτρεπτή; Όχι! Η περίοδος πειραματισμού για τον έφηβο είναι συχνά αμήχανη για τους γονείς. Οι ανάγκες του εφήβου, όπως συχνά διατυμπανίζουν, δεν γίνονται εύκολα κατανοητές από τον γονέα. Ο απαιτητικός αυτός ρόλος του γονέα καλείται από την μία να προσπαθεί να κατανοήσει την πλευρά του εφήβου και από την άλλη να διαπραγματευτεί με την ασφάλεια και να προστατεύσει τον νεαρό ενήλικα, κατάσταση εξαιρετικά συγκρουόμενη. Έτσι είναι πολύ συχνή στάση των γονέων να απορρίπτουν και να αποδοκιμάζουν τις επιλογές του εφήβου (ντύσιμο, χτένισμα, ιδέες, προτιμήσεις).
Με την επικριτική αυτή διάθεση, από τη μία οι γονείς απομακρύνονται ακόμη περισσότερο από τον έφηβο και από την άλλη ο έφηβος είναι πεπεισμένος πια πως οι γονείς του δεν τον καταλαβαίνουν. Οι γονείς για να έρθουν πιο κοντά με τον έφηβο, χρειάζεται να εκφράσουν αυθεντικό ενδιαφέρον για τις ασχολίες του: Δεν έχω ιδέα για το τι κάνεις εκεί…Είμαι τελείως άσχετος! Μπορείς να μου πεις τι σ ’αρέσει σε αυτό το βιντεάκι έτσι ώστε να μάθω και να καταλάβω;……Δεν έχω ιδέα από YouTube. Με αυτό τον τρόπο γίνεται μια ανατροπή στους καθιερωμένους ρόλους και ο έφηβος μαθαίνει εκείνος πια στον ενήλικα νέα πράγματα, κάτι που ενισχύει την αυτοεκτίμησή του.
Η μάχη του ατόμου στην εφηβεία είναι μία μάχη με πολλά ανοιχτά μέτωπα (αλλαγές στο βιολογικό, γνωστικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο), τα οποία ο έφηβος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, μιας και δεν διαθέτει ακόμη όλα τα απαραίτητα εφόδια για κάτι τέτοιο. Σε αυτή τη μάχη ο γονέας χρειάζεται να τροποποιήσει το έργο της μέχρι τότε διαπαιδαγώγησης, ούτως ώστε να βοηθήσει στις αλλαγές που φέρνει η εφηβεία. Είναι σημαντικό ο γονέας να παραμένει δίπλα στον έφηβο υποστηρικτικά και όχι να του δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα στην καθημερινή του ζωή.
Η ανεξαρτησία από τους γονείς, ζητά από τους γονείς να δίνουν σταδιακά ολοένα και περισσότερες πρωτοβουλίες και ελευθερίες τους αναδυόμενους ενηλίκους που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Οι γονείς λοιπόν, χρειάζεται να ενθαρρύνουν και να υπενθυμίζουν στον νέο να συμπεριφέρεται σεβόμενος τους κανόνες και τη δομή της οικογένειας που έχουν χτίσει σε συνεργασία. Ο έφηβος χρειάζεται να εξοικειωθεί με τη σημασία της υπεύθυνης συμπεριφοράς. Επιπλέον, είναι σημαντικό να εξηγήσουν τι είναι ασφαλές, τι επιτρέπεται και τι όχι. Τα δυσάρεστα και ακίνδυνα, φαινομενικά, δεδομένα είναι τα πιο επωφελή για τον έφηβο. Κυριολεκτικά, το πάθημα γίνεται μάθημα.
Θεωρείται πολύ βοηθητικό να ενθαρρυνθεί η συναισθηματική σπίθα που έχει ο έφηβος και η οποία τον τροφοδοτεί με δημιουργικότητα, καινοτομία και πάθος για ζωή. Ο γονέας δεν μπορεί να αποτρέψει τις διακυμάνσεις του συναισθήματος του εφήβου αλλά μπορεί να μάθει στον έφηβο να αναγνωρίζει αυτό το συναίσθημα και στη συνέχεια να το διαχειρίζεται και να το ρυθμίζει. Αυτό προϋποθέτει φυσικά τη διαχείριση του συναισθήματος από τον ίδιο τον ενήλικα. Δεν είναι δυνατόν ο ενήλικας να ζητά από τον έφηβο κάτι που δεν του έχει διδάξει να κάνει. Αυτό θα οδηγήσει αποκλειστικά σε περαιτέρω εκνευρισμό και χάσμα απόψεων μεταξύ του εφήβου και του γονέα. Το ζητούμενο λοιπόν είναι η παροχή χρόνου στον έφηβο να εκτελέσει και να εκτονώσει το συναίσθημά του χωρίς να δημιουργηθούν περαιτέρω προβλήματα στην επικοινωνία. Οι έφηβοι δεν παύουν να είναι «μικροί» ενήλικες.
Το κλειδί πέραν της διάθεσης για παροχή βοήθειας είναι η ενσυναίσθηση, και η παροχή χρόνου και χώρου στον νεαρό ενήλικα. Είναι σημαντικό ο νέος να εξελίσσεται μέσω της καθοδήγησης και της ασφάλειας που παρέχει ο γονέας ακριβώς γι αυτό τον σκοπό. Αγαπητέ γονέα, θυμήσου πόσο δύσκολο ήταν και για εσένα να ανταπεξέλθεις σε όλες αυτές τις απαιτήσεις στην εφηβική σου ηλικία. Δείξε κατανόηση και στάσου δίπλα στον έφηβο που μεγαλώνεις. Μην πιέζεις καταστάσεις διότι η βόμβα θα σκάσει τραυματίζοντας και τα δικά σου χέρια.
Ο γονέας καθρεφτίζοντας στον έφηβο το παρατηρούμενο από εκείνους συναίσθημα, μπορεί να προσφέρει τις εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες πως: i) όλοι οι άνθρωποι βιώνουμε εσωτερικές διεργασίες που μας προκαλούν έντονα συναισθήματα, ii) αυτά τα συναισθήματά μας μπορούν να γίνουν αντιληπτά από τους γύρω μας και iii) υπάρχουν τρόποι να τα ανακουφίσουμε. Με αυτό τον τρόπο ο γονέας ενισχύει την αυτογνωσία του εφήβου. Οι γονείς χρειάζεται να είναι εξαιρετικά προσεχτικοί ώστε να μην πέσουν σε παγίδες, όπως για παράδειγμα στην προσπάθεια τους να περιορίσουν την ένταση του συναισθήματος, να οδηγηθούν στο να μην αναγνωρίσουν καθόλου το συναίσθημα του εφήβου και να προκαλέσουν ματαίωση και παντελή ακύρωσή του Έλα δεν έχεις τίποτα. Τίποτα δεν έγινε! Πώς κάνεις έτσι! ή να προκύψει ταύτιση του συναισθήματος του γονέα με το συναίσθημα του εφήβου, μη δίνοντάς του το χώρο και τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσει την αυτόνομη ταυτότητά του και υπόσταση. Για παράδειγμα, να φωνάζει η μητέρα σε πανικό, Ωχ παιδάκι μου τι συνέβη;!!Πω πω τι πάθαμε!.
Κάτι άλλο που θεωρείται πολύ σημαντικό ο γονέας να κατανοήσει και να υποστηρίξει, έχει να κάνει με την ανάγκη του νέου για ανατροπή του κατεστημένου (status quo). Η φρεσκάδα που χαρακτηρίζει τον τρόπο σκέψης του εφήβου και ο ενθουσιασμός με τον οποίο προσεγγίζει τη συναρπαστική πλευρά της ζωής, τον προικίζει με θάρρος και φαντασία για αμφισβήτηση του υπάρχοντος κόσμου και τη φαντασίωση ενός νέου κόσμου. Χρειάζεται να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας πως αυτή η ποιότητα των νέων είναι εκείνη που συνέβαλλε στην εξέλιξη και πρόοδο του ανθρώπινου είδους με καινοτομίες σε πεδία όπως η Τέχνη, η Επιστήμη και η Τεχνολογία. Η εφηβεία αποτελεί την αφετηρία της δημιουργικότητας και του οράματος του ανθρώπου και ο γονέας χρειάζεται να το γνωρίζει αυτό και να παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες για να καλλιεργηθεί ένας εμπνευσμένος ενήλικας.
Κάτι επίσης πολύ βοηθητικό, αποτελεί και η αναγνώριση από τους γονείς της ζωτικής ανάγκης όχι μόνο του εφήβου αλλά του ανθρώπινου είδους να ανήκει σε μια ομάδα ανθρώπων. Αναγνωρίζοντας στον έφηβο την βαθιά του αυτή ανάγκη και νόημα που έχει στη ζωή και την ανάπτυξή του, η συζήτηση τίθεται σε νέα βάση. Οι γονείς μπορούν πια να επικοινωνήσουν και τις ευθύνες που χρειάζεται να μάθει να αναλαμβάνει ο έφηβος στο σχετίζεσθαι με τους συνομηλίκους του και τις απαραίτητες δεξιότητες επικοινωνίας που χρειάζεται να αναπτύξει, ώστε να προστατεύεται από την πίεση των συνομηλίκων και να συνδεθεί με τους ανθρώπους με έναν υγιή τρόπο.
Λαμβάνοντας υπόψη πως η εφηβεία δημιουργεί στους γονείς άγχος και αναστάτωση αλλά και επανεξέταση της δικής τους ζωής και ρόλων τους, οδηγούνται συχνά να απομακρύνονται από τους εφήβους σε μια περίοδο που η υποστήριξη και καθοδήγησή τους είναι τόσο απαραίτητη. Είναι υγιές εκ μέρους του εφήβου να διεκδικεί χώρο για να μεγαλώσει και να δοκιμάσει, ενώ η δουλειά των γονέων είναι να περιορίζουν αυτή τη διεκδίκηση όταν πρόκειται να διασφαλίσουν την ασφάλεια του εφήβου. Η συχνή αυτή αντιπαράθεση, δεν είναι σοφό να ερμηνευτεί σαν παιχνίδι εξουσίας, αλλά περισσότερο σαν ευκαιρία να συστηθεί ξανά ο γονέας με τον έφηβο και να γνωριστούν καλύτερα μέσα από τις τωρινές διαφορές τους. Ο έφηβος και οι γονείς ανήκουν στην ίδια ομάδα, αυτή της οικογένειας και εν αντιθέσει με ό,τι συχνά πιστεύουμε, ο έφηβος χρειάζεται τους γονείς του.
Δεν τους θέλει από πάνω του, τους χρειάζεται όμως δίπλα του.
