Στην πραγματικότητα, ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας των Χριστουγέννων και της χαράς που συνδέεται με τις γιορτές. Για τους περισσότερους ανθρώπους αυτή η περίοδος συνδέεται με την ευτυχία και άλλα θετικά συναισθήματα, αλλά όπως θα δούμε στη συνέχεια αυτού του άρθρου υπάρχει επίσης μια πιο σκοτεινή όχι τόσο ευτυχισμένη πλευρά.
Ο εορτασμός των Χριστουγέννων στον σύγχρονο δυτικό κόσμο είναι παράδοση πολλών ετών. Αυτή η παράδοση έχει εμπλουτιστεί ή αλλάξει, όπως ο κόκκινος και με λευκή γενειάδα Άγιος Βασίλης, από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες με στόχο την κερδοφορία. Ο λόγος πίσω από τη δημιουργία και τη διαιώνιση των παραδόσεων είναι ένας συνδυασμός κοινωνικής μάθησης και αποφυγής τιμωρίας. Τα άτομα τείνουν να κοιτάζουν τους άλλους για να εκτιμήσουν τον καταλληλότερο τρόπο δράσης σε διάφορες καταστάσεις της ζωής. Αυτή η συμπεριφορά είναι η υποκείμενη γνωστική προκατάληψη πίσω από τις περισσότερες διαδικασίες στη ζωή μας, από την ανάπτυξη του πολιτισμού έως τις τάσεις και την υιοθέτηση της καινοτομίας.
Μαθαίνουμε από τους άλλους να αποφεύγουμε να ενεργούμε με τρόπο που έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα του εαυτού που έχουμε ήδη χτίσει. Έτσι, μαθαίνουμε πώς λειτουργούν οι παραδόσεις όπως το να βγάζεις το παπούτσι σου για το Sinterklaas (Ολλανδία) ή το Père Noël (Γαλλία), να βάζεις την κάλτσα σου για τον Άγιο Βασίλη (ΗΠΑ & Ηνωμένο Βασίλειο) ή να ανάβεις κεριά για το Hanukkah (Εβραϊκό) παρακολουθώντας τους γύρω μας. Στην Ευρώπη, οι άνθρωποι συνηθίζουν να διακοσμούν χριστουγεννιάτικα δέντρα και να συγκεντρώνονται γύρω από τις χριστουγεννιάτικες αγορές για να αγοράσουν δώρα και να απολαύσουν την ατμόσφαιρα. Στην Ελλάδα ιδιαίτερα, ο κόσμος αντί για δέντρα στολίζει και τα χριστουγεννιάτικα καράβια και έχει πολλά διαφορετικά χριστουγεννιάτικα φαγητά και γλυκά όπως τα μελομακάρονα, οι δίπλες και οι κουραμπιέδες. Τα κάλαντα τραγουδιούνται επίσης από παιδιά σε κάθε γειτονιά. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες απολαμβάνουν, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, τις γιορτινές παραστάσεις των παιδιών και καμαρώνουν για την πρόοδό τους. Τα παιδιά περνούν περισσότερες ώρες στο σπίτι με τα σχολεία κλειστά, ξεκουράζονται, τρώνε και διασκεδάζουν με την οικογένεια και τους φίλους τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εορτασμοί των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς διαφέρουν. Οι ασιατικές χώρες έχουν μικρότερο αριθμό χριστιανών σε σύγκριση με τις υπόλοιπες, έτσι έχουν μια περισσότερο κοσμική άποψη για τα Χριστούγεννα παρά θρησκευτική. Όμορφα χριστουγεννιάτικα πανό, πολύχρωμα φώτα και στολίδια μπορεί κανείς να συναντήσει παντού, αφού τα περισσότερα από αυτά τα διακοσμητικά φτιάχνονται ούτως ή άλλως στην Κίνα. Τα παιδιά συνήθως δεν αφήνουν μπισκότα και γάλα για τον Άγιο Βασίλη ούτε γράφουν μια επιστολή που περιγράφει λεπτομερώς τη λίστα τους με τα παιχνίδια. Τα πολύχρωμα, τυλιγμένα με σελοφάν «χριστουγεννιάτικα μήλα» είναι ένα δημοφιλές δώρο. Στην Ιαπωνία, τα Χριστούγεννα θεωρούνται επίσης ως ευκαιρία διάδοσης της ευτυχίας και της καλής τύχης, παρά ως θρησκευτική γιορτή. Τα Χριστούγεννα δεν είναι δημόσια αργία στην Ιαπωνία και την Κίνα, πράγμα που σημαίνει ότι τα γραφεία καθώς και τα σχολεία, τα κολέγια και τα πανεπιστήμια παραμένουν ανοιχτά. Σε ορισμένες άλλες ασιατικές χώρες, όπως η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη, τα Χριστούγεννα γιορτάζονται κυρίως με μια περισσότερο εμπορική μορφή.
Η περίοδος των Χριστουγέννων είναι πολύ διαφορετική στην Αυστραλία. Πιο συγκεκριμένα, τα Χριστούγεννα συμπίπτουν με την αρχή των καλοκαιρινών διακοπών! Τα παιδιά κάνουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές από τα μέσα Δεκεμβρίου έως τις αρχές Φεβρουαρίου, οπότε μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμη και να κατασκηνώνουν τα Χριστούγεννα. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ένα κρύο χριστουγεννιάτικο δείπνο ή ένα μπάρμπεκιου με θαλασσινά όπως γαρίδες και αστακούς μαζί με το «παραδοσιακό αγγλικό» φαγητό. Την παραμονή των Χριστουγέννων, οι ψαραγορές είναι συχνά γεμάτες από ανθρώπους που περιμένουν στην ουρά για να αγοράσουν τα φρέσκα θαλασσινά τους για την ημέρα των Χριστουγέννων. Τα τοπικά δέντρα είναι επίσης διακοσμημένα ανάλογα με την περιοχή της ηπείρου στην οποία μένει ο καθένας. Επίσης, όταν ο Άγιος Βασίλης φτάνει στην Αυστραλία, μερικές φορές ξεκουράζει τους τάρανδους και μπορεί να χρησιμοποιήσει καγκουρό. Αλλάζει επίσης τα ρούχα του για την καλοκαιρινή τους εκδοχή.
Μερικές από τις πιο γνωστές συνήθειες παγκοσμίως τις ημέρες των Χριστουγέννων είναι τα ψώνια για να αγοράσουμε δώρα για τους αγαπημένους μας, τα γιορτινά τραπέζια, οι κακές καιρικές συνθήκες που ως αποτέλεσμα μας ωθούν να συγκεντρωθούμε σε εσωτερικούς χώρους, σε ζεστά μέρη και να παρακολουθήσουμε γιορτινές ταινίες με ζεστά ροφήματα, όπως η ζεστή σοκολάτα. Έχουμε επίσης συνηθίσει να λαμβάνουμε δώρα και η ανταμοιβή και η ευχαρίστηση που κερδίζουμε στην πραγματικότητα είναι μεγάλη, αν όχι εθιστική για τον εγκέφαλό μας. Αυτές οι συνήθειες συνδέονται με την ανάγκη μας να νιώθουμε νοσταλγία. Πιο συγκεκριμένα, μόλις κυλήσει ο Δεκέμβριος, οι πόλεις και οι κωμοπόλεις καλύπτονται από εκείνα τα οικεία στολίδια, διακοσμήσεις και μυρωδιές των παιδικών μας χρόνων. Αυτά τα σύμβολα συχνά οδηγούν σε συναισθήματα νοσταλγίας, γεγονός που σύμφωνα με έρευνα (Markman,2013) κάνει τους ανθρώπους πιο αισιόδοξους για το μέλλον. Ο προβληματισμός σχετικά με τις θετικές εμπειρίες του παρελθόντος επηρεάζει τα άτομα σε δύο επίπεδα. Πρώτον, προκαλεί περισσότερη κοινωνική σύνδεση, η οποία στη συνέχεια αυξάνει την αυτοεκτίμηση. Δεύτερον, αυτές οι θετικές αντιδράσεις οδηγούν σε πιο θετικές αξιολογήσεις του μέλλοντος. Τα Χριστούγεννα μπορεί σίγουρα να είναι μια περίοδος όπου οι άνθρωποι τείνουν να αισθάνονται πιο ευτυχισμένοι και να απολαμβάνουν τις στιγμές με τους φίλους και την οικογένειά τους. Υπάρχει ακόμη και ένας όρος που έχει δοθεί για να περιγράψει καλύτερα αυτή την αλλαγή διάθεσης, το «πνεύμα των Χριστουγέννων».
Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι ξοδεύοντας χρήματα σε δώρα για άλλους αντί να ξοδεύουν τα ίδια χρήματα για τον εαυτό τους (Dunn, 2008). Οι ομάδες μάρκετινγκ γνωρίζουν επίσης αυτό το νοσταλγικό συναίσθημα και τείνουν να το χρησιμοποιούν όσο το δυνατόν περισσότερο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο παντού κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων μπορείτε να μυρίσετε συγκεκριμένες μυρωδιές και να ακούσετε συγκεκριμένους ήχους. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι καταναλωτές που μπήκαν σε ένα κατάστημα με μυρωδιές συνδεδεμένες με τα Χριστούγεννα και αντίστοιχη μουσική ήταν πιο πιθανό να αξιολογήσουν ένα κατάστημα, τα εμπορεύματά του και το περιβάλλον του καταστήματος ως θετικό από εκείνους που βρίσκονταν σε ένα κατάστημα με ένα ή κανένα από αυτά τα στοιχεία. Οι μυρωδιές έχουν βρεθεί ότι προκαλούν ένα φαινόμενο έλξης όπου τα άτομα μυρίζουν μια ευχάριστη ή οικεία μυρωδιά και έλκονται από την πηγή της. Εν τω μεταξύ, η αναπαραγωγή θεματικής μουσικής έχει βρεθεί ότι επηρεάζει τη διάθεση και τις αντιλήψεις για το χρόνο (Spangenberg,2005).
Παρά την ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν συνηθίσει να αισθάνονται ευχάριστα συναισθήματα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι η μοναξιά, η μελαγχολία και ο γενικός εκνευρισμός. Πολλοί άνθρωποι έχουν αρνητικές αναμνήσεις κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων από την παιδική τους ηλικία ή καταλήγουν μόνοι χωρίς οικογένεια και φίλους. Αλλά παρατηρείται, ακόμη και μεταξύ των ανθρώπων που περιβάλλονται από τους αγαπημένους τους να υπάρχουν συναισθήματα που είναι συχνά αρνητικά. Το άγχος αποχωρισμού και η αδυναμία των ανθρώπων να κλείσουν κεφάλαια στη ζωή τους και να προχωρήσουν σε νέα πυροδοτείται από την αλλαγή της χρονιάς και την αρχή της νέας. Μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να πουν αντίο ή δεν ξεκινούν κάτι νέο τόσο εύκολα. Αυτή η πυρηνική πεποίθηση ενισχύει τον αρνητισμό και τη μελαγχολία καθώς αισθάνονται ότι δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν κάτι ή αγωνιούν για τη νέα χρονιά που έρχεται.
Η αξία των Χριστουγέννων, αν όχι θρησκευτική, είναι ηθική για όλους τους ανθρώπους. Είτε μας αγγίζουν τα ιδανικά και τα συναισθήματα του πνεύματος των Χριστουγέννων είτε όχι, το σημαντικό είναι να εκμεταλλευτούμε αυτές τις μέρες ξεκούρασης όπως όλοι χρειάζονται και το θεωρούν σωστό να κάνουν. Η απελευθέρωση συναισθημάτων ή ο χρόνος με την οικογένεια, τα ψώνια ή το κλάμα είναι μια επιλογή που καλούμαστε να κάνουμε σύμφωνα με τις ατομικές μας προσωπικές ανάγκες. Αντί λοιπόν «Καλά Χριστούγεννα και ευτυχισμένο το νέο έτος» σας ευχόμαστε Αυθεντικά Χριστούγεννα και μια Νέα χρονιά γεμάτη υγεία, σωματική και ψυχική!
Πηγές
Dunn, E. W., Aknin, L. B., & Norton, M. I. (2008). Spending money on others promotes happiness. Science, 319(5870), 1687–1688. https://doi.org/10.1126/science.1150952
Markman, A. (2013). What does nostalgia do? Psychology Today. Retrieved December 26, 2022, from https://www.psychologytoday.com/intl/blog/ulterior-motives/201311/what-does-nostalgia-do
Spangenberg, E. R., Grohmann, B., & Sprott, D. E. (2005). It’s beginning to smell (and sound) a lot like christmas: The interactive effects of ambient scent and music in a retail setting. Journal of Business Research, 58(11), 1583–1589. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2004.09.005
